De literator als filosoof

Kwintessens van de groten die hebben gedacht en geschreven, virtuoos van kortheid en helderheid, dichter van de geschiedenis in haar innerlijkste trekken, dat alles is Jorge Luis Borges genoemd. Waar vrijwel de gehele naoorlogse literatuur is afgegleden in ijdele wanhoop, escapisme, relativisme en realisme, bleef Borges trouw aan de metafysica. Daarin volgde hij de enige Spaanstalige auteur die hij respecteerde, Miguel de Unamuno. Zijn postmoderne bewonderaars verkijken zich op zijn ficties en menen dat hij op superieure of ironische wijze de lezer op het verkeerde been zet. In werkelijkheid is Borges een filosoof die zich van literaire vormen bedient. Spinoza, Kafka, Chesterton, Hume, Swedenborg of Valéry, Borges becommentarieert ze zonder zich te bekommeren om de labels die Bibliotheek en Universiteit aanbrengen. Hij stelde Oscar Wilde en Giovanni Papini boven Kant en Hegel, Gustav Meyrink boven Heidegger, Marcel Schwob en Kipling boven Proust en Joyce. De democratie hoonde hij weg als de loterij van de stembus en het misbruik van de statistiek. Dat één mens meer kan weten dan een menigte, zei hij G.B. Shaw en John Henry Newman na. Wie hem al zijn conservatieve standpunten kwalijk nam en hem voor zijn fans dacht te ontmaskeren, is Umberto Eco. Daarover gaat de inleiding bij deze herziene uitgave van De innerlijke biografie van Jorge Luis Borges. Van Robert Lemm verschenen onlangs Miguel de Unamuno, De ziel van Spanje en de eerste Nederlandse vertaling van Unamuno's profetische meesterwerk Het tragisch levensgevoel in de mensen en de volkeren.